Fot. Fotolia
Ciało człowieka „zamieszkuje” około 2 kg bakterii i innych mikroorganizmów. Przeważająca większość bytuje w przewodzie pokarmowym, głównie w ostatnim jego odcinku, czyli jelicie grubym. Szacuje się, że ilość mikroorganizmów zamieszkujących organizm człowieka jest dziesięciokrotnie wyższa niż komórek ciała. Należą one do ponad tysiąca różnych gatunków i tworzą tzw. mikroflorę jelitową, coraz częściej mówi się o niej, że jest odrębnym narządem. Ma ona ogromny wpływ na zdrowie człowieka. Zaburzenia i zmiany składu mikroflory przyczyniają się do powstawania wielu różnorodnych chorób.
Rozwój mikroflory
Rozwój mikroflory jelitowej rozpoczyna się w chwili narodzin, gdy bakterie matki zostają przeniesione na skórę i błony śluzowe dziecka. Sterylne środowisko z jakim spotyka się dziecko podczas porodu przez cięcie cesarskie pozbawia je kontaktu z naturalną mikroflorą bakteryjną matki. Skutkuje to opóźnioną kolonizacją jelit przez pożyteczne mikroorganizmy, co może mieć wpływ na zdrowie dziecka w przyszłości, m. in. na odporność oraz występowanie takich chorób jak cukrzyca, otyłość czy alergie. Zaleca się, jeśli nie ma przeciwwskazań, aby poród odbywał się drogą naturalną.
W dalszym etapie na rozwój mikroflory jelitowej wpływa pokarm, jaki otrzymuje noworodek. Mleko matki zawiera zarówno korzystne bakterie (probiotyki), jak i substancje wspierające ich rozwój w przewodzie pokarmowym dziecka (prebiotyki). Karmienie pokarmem naturalnym jest więc najbardziej wskazane pod kątem prawidłowego rozwoju mikroflory jelitowej.
Częste stosowanie antybiotyków ma ogromny wpływ na stan mikroflory przewodu pokarmowego. Mimo że podawanie antybiotyków ukierunkowane jest na określone bakterie chorobotwórcze, ich szeroki zakres działania sprawia, że zmiany zachodzą w całej mikroflorze jelitowej, również wśród bakterii pożytecznych. Szacuje się, że mikroflora jelitowa odbudowuje się w czasie 6-10 miesięcy (!!) po antybiotykoterapii.
Rola flory bakteryjnej jelit
Mikroflora jelitowa umożliwia trawienie nieprzyswajalnych dla człowieka węglowodanów (m.in. polisacharydów), w wyniku czego powstają cukry proste oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Te ostatnie odżywiają komórki jelita i zapobiegają rozwojowi reakcji zapalnych.
Bakterie bytujące w przewodzie pokarmowym odpowiedzialne są za wytwarzanie niektórych witamin (m.in. witaminy K, B12, B6, B1, biotyny i kwasy foliowego).
Pożyteczne bakterie zasiedlając jelito, konkurują z mikroorganizmami chorobotwórczymi o przestrzeń oraz składniki odżywcze, co stanowi ochronę przed zakażeniami.
Mikroflora jelitowa ma również ogromny wpływ na odporność organizmu. To właśnie w jelitach znajduje się około 70% wszystkich komórek odpornościowych człowieka. Tworzą one skomplikowany system zwany układem GALT. Stanowi on pierwszą linię obrony przed szkodliwymi czynnikami pochodzącymi ze spożywanej żywności oraz napojów.
Mikroflora jelit a choroby
Zaburzenia flory bakteryjnej jelit są związane z występowaniem nieswoistych zapaleń jelit, zespołem jelita drażliwego, niektórych nowotworów (m.in. jelita grubego), cukrzycy oraz otyłości. Badania na myszach wykazały, że osobniki otyłe miały inną mikroflorę jelitową niż myszy szczupłe. Przeszczepienie bakterii myszy otyłych do organizmów myszy szczupłych powodowało wzrost masy ciała. Mechanizmy tego zjawiska nie zostały jeszcze dokładnie poznane. Jednak naukowcy bacznie przyglądają się wpływowi mikroflory na powstawanie otyłości i innych chorób.
Co szkodzi mikroflorze jelit?
Niekorzystny wpływ na stan flory bakteryjnej jelit mają m.in.:
- spożywanie żywności przetworzonej, czyli zawierającej konserwanty, sztuczne barwniki, wzmacniacze smaku (np. produkty typu instant, zupy i sosy w proszku, słone przekąski, słodycze, słodzone napoje);
- spożywanie dużych ilości cukru i oczyszczonych produktów zbożowych;
- zbyt duże spożycie mięsa czerwonego (wieprzowina, wołowina, baranina, cielęcina, jagnięcina, dziczyzna) i przetworzonego (wędliny, parówki, kiełbasy);
- dieta uboga w warzywa, owoce, pełnoziarniste produkty zbożowe;
- częste stosowanie antybiotyków;
- brak aktywności fizycznej;
- przewlekły stres;
- palenie i nadużywanie alkoholu.
Nawyki wspierające florę bakteryjną jelit
Dieta wspierająca prawidłową mikroflorę jelit powinna zawierać duże ilości warzyw i owoców. Szczególnie zalecane są produkty zawierające naturalne prebiotyki, czyli substancje wspierające rozwój pożytecznych bakterii, takie jak banany, karczochy, cebula, pory, cykoria, szparagi, pomidory, ziemniaki i czosnek. Korzystny wpływ na florę bakteryjną jelit ma również dieta bogata w błonnik pokarmowy zawarty w pełnoziarnistych produktach zbożowych (otrębach, kaszach, płatkach zbożowych, ryżu), nasionach roślin strączkowych, orzechach oraz nasionach. Warto do jadłospisu włączyć również produkty kiszone (kapusta kiszona, ogórki kiszone) i fermentowane napoje mleczne (kefir, maślanka, jogurt), które zawierają żywe kultury bakterii jelitowych.
Zdrowa dieta sprzyja nie tylko utrzymaniu szczupłej sylwetki, ale również dobrej kondycji bakterii bytujących w przewodzie pokarmowym człowieka. Prawidłowe funkcjonowanie mikroflory jelitowej wpływa korzystnie na wiele aspektów zdrowia, dlatego warto dbać o nią każdego dnia.